Políticas educativas preventivas de la repetición de curso en la enseñanza obligatoria en España

  1. Cabrera, Leopoldo 1
  1. 1 Universidad de La Laguna, ULL
Revista:
REMIE: Multidisciplinary Journal of Educational Research

ISSN: 2014-2862

Any de publicació: 2019

Títol de l'exemplar: REMIE October 2019

Volum: 9

Número: 3

Pàgines: 227-257

Tipus: Article

DOI: 10.17583/REMIE.2019.4523 DIALNET GOOGLE SCHOLAR lock_openDialnet editor

Altres publicacions en: REMIE: Multidisciplinary Journal of Educational Research

Resum

España es el país de la OCDE con más proporción de repetidores en la secundaria (11%) y quintuplica de la proporción de medios de repetidores (2%) de los países de la OCDE. La proporción de repetidores es mayor en los estudiantes que provienen de familias con desventajas socioeconómicas y en el logro educativo posterior. A través de las tasas de idoneidad en España del curso 2016-17 observamos que un 6,4% del alumnado de 8 años y un 10,3% de 10 años no se encuentra inscrito en el curso que corresponde a estas edades. Son aproximadamente 32.000 estudiantes de 8 años y 50.000 de 10 años.La repetición del curso genera actividades escolares, reduce las expectativas de continuar con los estudios postobligatorios y la aventura. Este artículo propone acciones de política educativa que incluyen la lectura y la educación, y que se integran en la escuela. El último cuatrimestre del año natural.Las propuestas se derivan de las principales conclusiones de la explotación de los datos de la macroencuesta alumnado de segundo curso de secundaria obligatoria en España de 2010 con 27.961 estudiantes.

Informació de finançament

El Informe de Eurydice y Cedefop para la Comisión Europea de 2014 concluyó que el abandono escolar temprano está estrechamente entrelazado con problemas sociales, que afecta más a los más desfavorecidos y que está muy ligado a la repetición de curso (European Union, 2014). Cabrera et al. (2019) encontraron que el abandono escolar al acabar en España los estudios obligatorios de secundaria se relaciona estrechamente con las propias expectativas que el alumnado señala durante su etapa en secundaria obligatoria (2º curso) y que éstas se asocian fuertemente con la repetición de curso generando, al tiempo, un problema de desafección escolar. La repetición escolar genera la mayor inequidad del sistema educativo, al concentrar sobre ella una gran representación de alumnado procedente de entornos sociales desfavorecidos (Cortázar, 2019; Gil-Hernández, 2019) y de regiones donde tales entornos tienen mayor prevalencia (Pérez, Serrano, & Uriel, 2019; Murillo & Martínez-Garrido, 2018).

Referències bibliogràfiques

  • Allen, C. S., Chen, Q., Willson, V. L. & Hughes J. N. (2009). Quality of Design Moderates Effects of Grade Retention on Achievement: A MetaAnalytic, MultiLevel Analysis. Educational Evaluation and Policy Analysis, 31(4), 480–499. doi:10.3102/0162373709352239
  • Blanden, J. & Macmillan, L. (2014). Education and intergenerational mobility: Help or hindrance. Working paper 8. Recuperado de http://sticerd.lse.ac.uk/dps/case/spcc/wp08.pdf
  • Blanden, J., Greaves, E., Gregg, P., Macmillan, L. & Sibieta, L. (2015). Understanding the improved performance of disadvantaged pupils in London. Working paper 21. Recuperado de http://sticerd.lse.ac.uk/dps/case/spcc/wp21.pdf
  • Cabrera, L., Pérez, C., Santana, F. & Betancort, M. (2019). Desafección escolar del Alumnado repetidor de Segundo Curso de Enseñanza Secundaria Obligatoria. International Journal of Sociology of Education, 8(2), 173-203. doi: 10.17583/rise.2019.4139
  • Cabrera, L., Betancort, M. & Pérez, C. (2015). Social Class, Family, Gender and Educational Performance. In E. Ortega (Ed.), Academic Achievement: Student Attitudes, Social Influences and Gender Differences (pp. 1-40). New York: Nova Science Publishers.
  • Calero, J. (2006). La equidad en educación. Informe analítico del sistema educativo español. Madrid, Ministerio de Educación y Ciencia. Colección Investigación nº 175.
  • Calero, J., Choi, Á. & Waisgrais, S. (2010). Determinantes del Riesgo de Fracaso Escolar en España: Una Aproximación a través de un Análisis Logístico Multinivel aplicado a PISA 2006. Revista de Educación, Nº extraordinario, 225- 256. Recuperado de http://www.educacionyfp.gob.es/dam/jcr:53d0ecfb-b7b4- 4ce9-b2e3-f9280c672801/re201009-pdf.pdf Choi, Á. (2017). Efectos de la repetición de curso y alternativas. Fundación Alternativas, Laboratorio. Recuperado de http://www.fundacionalternativas.org/public/storage/laboratorio_documentos_ar chivos/f4bafefd4d3649eaf5e1d4e536d5ce70.pdf
  • Choi, Á. & Calero J. (2013). Determinantes del riesgo de fracaso escolar en España en PISA 2009 y propuestas de reforma. Revista de Educación, 362, 562-593. doi: 10.4438/1988-592X-RE-2013-362-242
  • Choi, Á., Gil, M., Mediavilla, M. & Valbuena, J. (2018). The evolution of educational inequalities in Spain: dynamic evidence from repeated crosssections. Social Indicators Research. 3. doi: 10.1007/s11205-017-1701-6
  • Comisión Europea. (2010). Europa 2020. Una Estrategia para un crecimiento inteligente, sostenible e integrador. Recuperado de http://ec.europa.eu/commission_2010- 2014/president/news/documents/pdf/20100303_1_es.pdf
  • Cordero, J. M., Crespo, J. M. & Santín, D. (2010). Factors Affecting Educational Attainment: Evidence From Spanish PISA 2006 Results. Regional and Sectoral Economic Studies, 10(3), 55-76. Recuperado de http://www.usc.es/economet/reviews/eers1034.pdf
  • Cordero, J. M., Manchón, C. y Simancas, R. (2014). La repetición de curso y sus factores condicionantes en España. Revista de Educación, 365, 12-37. doi: 10.4438/1988-592X-RE-2014-365-263
  • Cortázar, L. (2019). ¿Favorece el Sistema educativo español la igualdad de oportunidades? FEDEA. Recuperado de http://documentos.fedea.net/pubs/eee/eee2019-17.pdf
  • Crawford, C., Macmillan, L. & Vignoles, A. (2015). When and why do initially high attaining poor children fall behind? Working paper 20. Recuperado de http://sticerd.lse.ac.uk/dps/case/spcc/wp20.pdf
  • Díez, J. & Flecha, R. (2010). Comunidades de Aprendizaje: un proyecto de transformación social y educativa. Revista Interuniversitaria de Formación del Profesorado, 24(1), 19-30. Recuperado de http://www.redalyc.org/pdf/274/27419180002.pdf
  • Ehmke, T., Drechsel, B. & Carstensen, C.H. (2010). Effects of grade retention on achievement and self-concept in science and mathematics. Studies in Educational Evaluation, 36(1), 27-35. doi: 10.1016/j.stueduc.2010.10.003
  • European Commission. (2014). Tackling Early Leaving from Education and Training in Europe: Strategies, Policies and Measures. Eurydice and Cedefop Report. Luxembourg: Publications Office of the European Union. doi:10.2797/30376
  • European Union. (2009). Council conclusions of 12 May 2009 on a strategic framework for European cooperation in education and training. Recuperado de https://eur-lex.europa.eu/legalcontent/EN/TXT/PDF/?uri=CELEX:52009XG0528(01)&from=EN
  • Fruehwirth, J., Navarro, S. & Takahashi Y. (2016). How the timing of grade retention affects outcomes: Identification and estimation of time-varying treatment effects. Journal of Labor Economics, 34(4), 979-1021. doi: 10.1086/686262.
  • Fundación BBVA – IVIE. (2019). Los centros públicos asumen casi en exclusiva la formación de alumnos con entornos menos favorables, especialmente en las regiones menos desarrolladas. Bilbao. Fundación BBVA. Recuperado de https://www.fbbva.es/wpcontent/uploads/2019/06/FBBVA_Esenciales_36_Resultados_Educativos.pdf
  • García, J. (2006). La tensión entre mérito e igualdad: el mérito como factor de exclusión (Tesis Doctoral). Universitat de València (Departamento de Filosofía del Derecho). Recuperado de https://www.tdx.cat/bitstream/handle/10803/9860/civico.pdf;jsessionid=5F46504FBCD4EA0F53C33384799F23A8.tdx2?sequence=1
  • García-Pérez, J. I., Hidalgo-Hidalgo, M. & Robles-Zurita, J. A. (2014). Does grade retention affect students’ achievement? Some evidence from Spain. Applied Economics, 46(12), 1373-1392. doi: 10.1080/00036846.2013.872761.
  • Gil-Hernández, C. (2019). Do Well-off Families Compensate for Low Cognitive Ability? Evidence on Social Inequality in early Schooling from a Twin Study. Sociology of Education, 92(2), 150-175. doi: 10.1177/0038040719830698
  • Hills, J. (2015). New research evidence on social mobility and educational attainment. Centre for Analysis of Social Exclusion. Recuperado de http://sticerd.lse.ac.uk/dps/case/spcc/socialmobility_summary.pdf
  • IE (Instituto Nacional de Evaluación Educativa). (2009). Sistema Estatal de Indicadores de la Educación 2009. MECD. Recuperado de https://www.mecd.gob.es/inee/dam/jcr:27d790d4-0c15-4eaf-89e8- 5ce46d51b53e/ind2009-1.pdf
  • IE (Instituto Nacional de Evaluación Educativa). (2011). Evaluación General de Diagnóstico 2010. Educación Secundaria Obligatoria. Segundo Curso. Madrid, MEC. Instituto de Evaluación (IE). Recuperado de: http://www.mecd.gob.es/inee/Bases-de-datos.html
  • IE (Instituto Nacional de Evaluación Educativa). (2018). Sistema estatal de indicadores de la educación 2018. Madrid, MEFP. Recuperado de: http://www.educacionyfp.gob.es/dam/jcr:05875ca9-5b06-49fb-84ffcb22a02501f6/seie-2018.pdf ILO (International Labour Office). (2012). International Standard Classification of Occupations (ISCO-08). Recuperado de https://www.ilo.org/public/english/bureau/stat/isco/docs/publication08.pdf
  • INE, Instituto Nacional de Estadística. (2018). Movimiento Natural de la Población. Datos provisionales. Año 2018. Recuperado de https://www.ine.es/jaxi/Datos.htm?path=/t20/e301/provi/l0/&file=01001.px
  • INE, Instituto Nacional de Estadística. (2019). Datos Abandono Escolar Temprano. Recuperado de https://www.ine.es/ss/Satellite?L=es_ES&c=INESeccion_C&cid=1259925480602&p=1254735110672&pagename=ProductosYServicios%2FPYSLayout¶m1=PYSDetalle&param3=1259924822888
  • Klapproth, F., Schaltz, P., Brunner, M., Kellerm U., Fischbach, A., Ugen S. & Martin, R. (2016). Short-term and medium-term effects of grade retention in secondary school on academic achievement and psychosocial outcome variables. Learning and Individual Differences, 50, 182-194. doi: 10.1016/j.lindif.2016.08.014
  • Ley Orgánica 8/2013, de 9 de diciembre, para la mejora de la calidad educativa (LOMCE). Boletín Oficial del Estado, núm. 295, de 10 de diciembre de 2013, pp. 97858 - 97291. Recuperado de https://www.boe.es/buscar/act.php?id=BOEA-2013-12886
  • Lorence, J. (2014). Third-grade retention and reading achievement in Texas: A nine year panel study. Social Science Research, 48, 1-19. doi: 10.1016/j.ssresearch.2014.05.001
  • Martínez García, J. (2019). La educación y la desigualdad de oportunidades educativas en tiempo de crisis. Documento de trabajo 3.9 (Informe FOESSA). Recuperado de https://www.academia.edu/39783393/La_educaci%C3%B3n_y_la_desigualdad_de_oportunidades_educativas_en_tiempo_de_crisis_Informe_FOESSA._Documento_de_trabajo_3.9
  • McKnight, A. (2015). Downward mobility, opportunity hoarding and the ‘glass floor’, Research Report. Centre for Analysis of Social Exclusion (CASE), London School Economics. Recuperado de http://sticerd.lse.ac.uk/case/_new/news/year.asp?yyyy=2015#826
  • MECD, Ministerio de Educación, Cultura y deportes. (2000). Las cifras de la educación en España. Curso 1996-97. Recuperado de http://www.educacionyfp.gob.es/servicios-al-ciudadano/estadisticas/indicadorespublicaciones-sintesis/cifras-educacion-espana/1997-98.html
  • MECD, Ministerio de Educación, Cultura y Deportes. (2013). Las cifras de la educación en España. Curso 2010-11. Recuperado de http://www.educacionyfp.gob.es/servicios-al-ciudadano/estadisticas/indicadorespublicaciones-sintesis/cifras-educacion-espana/2010-11.html
  • MEFP, Ministerio de Educación y Formación Profesional. (2018a). Sistema Estatal de Indicadores de la Educación. Edición 2018. Recuperado de http://www.educacionyfp.gob.es/dam/jcr:05875ca9-5b06-49fb-84ffcb22a02501f6/seie-2018.pdf MEFP, Ministerio de Educación y Formación Profesional. (2018b). Las cifras de la educación en España. Curso 2015-16. Recuperado de http://www.mecd.gob.es/servicios-al-ciudadanomecd/estadisticas/educacion/indicadores-publicaciones-sintesis/cifras-educacionespana/2015-16.html
  • MEFP, Ministerio de Educación y Formación Profesional. (2019a). Las cifras de la educación en España. Estadísticas e Indicadores. Edición 2019. Curso 2016- 2017. Recuperado de https://sede.educacion.gob.es/publiventa/descarga.action?f_codigo_agc=19668
  • MEFP, Ministerio de Educación y Formación Profesional. (2019b). Enseñanzas no Universitarias. Alumnado matriculado. Curso 2017-2018. Resultados detallados. Recuperado de http://www.educacionyfp.gob.es/servicios-alciudadano/estadisticas/no-universitaria/alumnado/matriculado/2017-2018- rd.html
  • Murillo, F.J. & Martínez-Garrido, C. (2018). Magnitud de la segregación escolar por nivel socioeconómico en España y sus Comunidades Autónomas y comparación con los países de la Unión Europea. Revista de Sociología de la Educación, 11(1), 37-58. doi: 10.7203/RASE.11.1.10129
  • OECD. (2014). Education at a Glance 2014: OECD Indicators. OECD Publishing. Recuperado de http://www.oecd-ilibrary.org/education/panorama-de-laeducacion_20795793
  • OECD. (2015). Education at a Glance. Interim Report: Update of Employment and Educational. Attainment Indicators.OECD. Recuperado de http://www.oecd.org/edu/EAG-Interim-report.pdf. OECD. (2016a). PISA 2015 Results (Volume I): Excellence and Equity in Education, PISA. OECD Publishing, Paris. doi: 10.1787/9789264266490-en
  • OECD. (2016b). Education at a Glance 2016: OECD Indicators. OECD Publishing, Paris. doi: 10.1787/eag-2016-en
  • OECD. (2017). Education at a Glance 2017. OECD Indicators. OECD Publishing, Paris. doi: 10.1787/19991487
  • OECD. (2018a). Education at a Glance 2018: OECD Indicators. OECD Publishing, Paris. doi: 10.1787/eag-2018-en
  • OECD. (2018b). A Broken Social Elevator? How to Promote Social Mobility. OECD Publishing, Paris. doi: 10.1787/9789264301085-en
  • Parsons, T. (1951). The Social System. New York, Free Press.
  • Parsons, T. (1959). The School Class as a Social System: Some of its functions American Society. Harvard Educational Review, 29(4), 297-318.
  • Parsons, T. (1971). The System of Modem Societies. Englewood Cliffs, NJ, PrenticeHall.
  • Pérez, F., Serrano, L. & Uriel, E. (2019). Diferencias educativas regionales 2000- 2016: Condicionantes y resultados. Bilbao. Fundación BBVA. ISBN: 978-84- 92937-75-2. Recuperado de https://www.fbbva.es/wpcontent/uploads/2019/05/DE_2019_Ivie_Diferencias_educativas.pdf
  • Reschly, A. & Christenson, S. (2013). Grade retention: Historical perspectives and new research. Journal of School Psychology, 51(2013), 319-322. doi: 10.016/j.jsp.2013.05.002
  • Santos, M. (2009). Políticas educativas y compromiso social. El progreso de la equidad y la calidad. Barcelona, Octaedro. Madrid, Ministerio de Educación. Recuperado de https://www.unav.edu/publicaciones/revistas/index.php/estudiossobre-educacion/article/view/24043/19343
  • UNESCO. (1977). An Equal chance for everyone. UNESCO Publishing, Paris. Recuperado de http://www.unesco.org/new/es/unesco/resources/onlinematerials/publications/unesdoc-database/
  • UNESCO. (2011a). International Standard Classification of Education: ISCED 2011. Recuperado de http://www.uis.unesco.org/Education/Documents/isced2011-en.pdf
  • UNESCO. (2011b). Education Counts. Towards the Millenium Development Goals. Recuperado de http://www.foresightfordevelopment.org/sobipro/55/244- education-counts-towards-the-millennium-development-goals
  • UNESCO. (2016). Education 2030: Action for the implementation of Sustainable Development Goal 4: Ensure inclusive and equitable quality education and promote lifelong learning... Recuperado de https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000245656
  • Van Damme, D. (2015). How many Young people leave school without any qualification? Recuperado de http://oecdeducationtoday.blogspot.com.es/2015/01/how-many-young-peopleleave-school.html
  • Vandecandelaere, M., Vansteelandt, S., De Fraine, B. & Van Damme, J. (2015). The effects of early grade retention: Effect modification by prior achivement and age. Journal of School Psychology, 54, 77-93. doi: 10.1016/j.jsp.2015.10.004
  • Vélez, F. (2018). ¿Meritocracia? ¿Para quiénes? Isonomía. Revista de Teoría y Filosofía del Derecho, 48, 147-167. http://www.isonomia.itam.mx/index.php/revista-cientifica/article/view/40/43